Reakiro zet concreet in op de actieve gerichtheid op het leven, op hoop en herstel, zonder de mogelijkheid van euthanasie uit te sluiten. De basisgedachte daarbij is op zoek gaan naar alles wat we nog kunnen doen, ook als men denkt dat er niets meer kan worden gedaan, en is ontleend aan het krachtige gedachtengoed van Cicely Saunders, grondlegger van de palliatieve zorg. Reakiro verbindt daartoe vier pijlers met elkaar in zijn werking: de presentiebenadering, de palliatieve benadering, de herstelvisie en de existentiële dimensie.
De presentiebenadering (Andries Baart) is de eerste pijler en gaat uit van de relationele afstemming tussen zorggever en zorgvrager als basis voor hulp en steun. Goede zorg ontstaat vanuit het zoeken naar de werkelijke vragen van de zorgvrager, naar wat voor hem of haar op het spel staat. De zorggever vertrekt vanuit die vraag en stemt de zorg daarop af, op wat hij of zij nodig heeft. De presentiebenadering gaat over het er écht zijn voor de ander, over de kwaliteit van het aanwezig zijn bij de ander zodat een vertrouwensrelatie wordt opgebouwd die verder gaat dan een klassieke hulpverlenersrelatie. De ander voelt zich gezien en gehoord en voelt zich volwaardig en evenwaardig mens. Door de ander onvoorwaardelijk te accepteren, ontstaat er ruimte voor wat zich niet laat maken of afdwingen.
De tweede pijler, palliatieve zorg, verwijst etymologisch naar ‘pallium’ of mantel. Palliatieve zorg is als een zorgzame mantel of koesterend omhulsel en wordt meestal geassocieerd met vooral somatisch lijden in een terminale situatie. Bij de uitwerking van dit project willen we palliatieve zorg ook vertalen naar ondraaglijk psychisch lijden in een niet-terminale situatie. Volgende elementen komen daarin naar voren en zullen inhoudelijk verder uitgewerkt worden: het loslaten van therapeutische doelen en/of vermijden van therapeutische verbetenheid, met het oog op het creëren van een comfortabele en kwaliteitsvolle levenssituatie voor de persoon met een ernstige psychische kwetsbaarheid; en het consequent uitgaan van de wensen van die persoon. In dialoog met de visie van de zorgverleners wordt vervolgens ingezet op de vier dimensies van betekenisgeving die ook voor somatische pijn cruciaal zijn: lichamelijk, psychisch, sociaal en existentieel.
Deze vorm van psychiatrische palliatieve zorg valt in die zin niet helemaal samen met ‘crustatieve zorg’ waarbij men met behulp van dezelfde elementen uit de palliatieve zorg voor mensen met een langdurige ernstige psychiatrische aandoening een ‘crusta’ wil aanbieden, een soort van ‘exoskelet’ of ‘prothese’ om hen te helpen een menswaardig leven te leiden.
De derde pijler, herstel of de herstelbenadering, staat niet voor reparatie of genezing bij een ernstige psychische kwetsbaarheid, maar wel voor het boeiendere, zij het ook moeizamere proces om een persoonlijke balans te hervinden na ervaringen van (heftige) psychische ontwrichting en het tegelijkertijd accepteren van de contouren ervan. Men groeit over de ingrijpende gevolgen van een psychiatrische aandoening heen en ontdekt daarbij (verloren gewaande) mogelijkheden voor een vervullend leven met of ondanks de psychische kwetsbaarheid. Men ontdekt de eigen krachten en ervaart bij lotgenoten hoe zij hun weg banen met een psychische kwetsbaarheid. Uit die ontdekkingstocht put men de kennis dat een herstelproces een hoogst individuele en unieke zoektocht betreft, waarin een ieder eigen klemtonen zet in het zoeken naar nieuwe hoop en zin in het leven.
De existentiële zorg als vierde pijler gaat met grote zorg en aandacht in op de levensvragen bij de persoon met een ernstige psychische kwetsbaarheid. Onze benadering betreft vooral een luisteren naar de werkelijke vragen rond de zin van of het gemis aan zin van het geleefde leven en het eigen lijden van de patiënt. Die zinvragen hebben meestal te maken met spanningsvelden in de zinbeleving. Voorbeelden van dergelijke spanningsvelden zijn het zoeken naar de zin, de betekenis of het doel van het eigen leven tussen oorsprong en bestemming, tussen lijden en welzijn, tussen eenzaamheid en verbondenheid, tussen afhankelijkheid en autonomie, tussen zorg en last, tussen angst en vertrouwen, tussen schuld en verzoening. Erg belangrijk hierbij is de houding van de hulpverlener om dit alles, hoe hard of tragisch ook, op een open en rustige wijze te ontvangen en om dit samen met de zorgvrager ‘en face’ te bekijken. Door aandachtig te luisteren naar de ervaringen van de zorgvrager met betrekking tot deze spanningsvelden kan het gemis aan zin, betekenis en doel in het leven duidelijker worden. Ook de plaats van het lijden in het geleefde leven kan verwoord worden. Mogelijks kunnen onder meer door dergelijke gesprekken inzichten en ervaringen ontstaan die uitzicht en hoop geven om zich weer op te richten en verder te leven.
